Si quieres acceder a los contenidos completos y conocer mejor la vida de los animales invertebrados con más imágenes e información, échale un vistazo a nuestra versión para ordenador.
ANIMAIS INVERTEBRADOS - EQUINODERMOS
EQUINODERMOS
EQUINODERMOS
Pepinos con tentáculos, a manos llenas
Son animais exclusivamente mariños, con pugas na parte exterior do seu corpo e habitan os fondos, sendo moi abundantes. Pero, ademais, os equinodermos destacan por constituír unha importante curiosidade evolutiva. Cando, coa aparición dos vermes, os animais descubriran a bilateralidade como grande recurso para a vida móbil (o camiño que seguirán ata os vertebrados), chegan os equinodermos e volven á simetría radial, preservando esta mobilidade. Sábese que evolucionaron de formas bilaterais, xa que as súas larvas manteñen esta simetría, pero para converterse en adultos sofren unha metamorfose que transforma o seu corpo, reorientando o seu eixe corporal nun 90% e volvendo a un esquema corporal radial.
Así coa simetría radiada (como as esponxas ou os cnidarios) conseguiron unha mobilidade útil (como os animais bilaterais). Pero este xiro tamén ten contras, dado que impide o desenvolvemento dun sistema nervioso centralizado (cefalización) ou a especialización dos órganos dos sentidos, é dicir, non teñen cabeza.
Algunhas características fan que sexan únicos, permitíndolles acadar este movemento voluntario:
- contan cun sistema acuífero interno, o sistema ambulacral. Debido a que os seus corpos están cheos de tubos e cavidades que forman un circuíto líquido, son capaces de usar a presión hidráulica para activar os pés múltiples no seu corpo e moverse.
- No seu interior teñen un endoesqueleto calcario moi sinxelo, formado por placas que varía notablemente entre diferentes tipos, desde a armadura que protexe os ourizos ata estruturas minúsculas nos carnosos corpos dos carallotes.
- a súa simetría é pentarradial, é dicir, o seu corpo está organizado en cinco partes iguais arredor da boca. Esta simetría está presente en todos, mesmo aqueles que non presentan cinco brazos, como carallotes e ourizos.
Os equinodermos xogan un papel importante nos ecosistemas, especialmente os carallotes, que, sendo detritívoros, manteñen limpo o fondo mariño; pero tamén os depredadores como as estrelas e os grandes consumidores de algas, como os ourizos, aínda que é importante que haxa un equilibrio na cadea trófica para evitar pragas, xa que ambas especies son moi voraces e reprodúcense rapidamente.
Tradicionalmente son cinco os tipos de equinodermos:
ESTRELAS, son un clásico dos mares e poden presentar diferentes formas e cores. Normalmente, teñen 5 brazos, aínda que algunhas das especies da ría poden ter máis, entre 7 e 12. Tamén podemos ver un cun brazo de menos, pero pode rexeneralos, aínda que os perdera todos. Aínda que se moven con movementos suaves e lentos sen mover os brazos aparentemente (grazas aos milleiros de pequenos pés/podios que teñen na parte ventral dos brazos), son depredadoras, e entre as súas presas favoritas están os bivalvos e os ourizos, pero tamén outras especies estrelas. A súa voracidade significa que unha soa estrela pode comer ao redor dunha ducia de bivalvos ao día. Os múltiples pés cos que se move permítenlles respirar e están situados na parte ventral/oral, o mesmo que a boca. Na zona dorsal/aboral esténdense as pugas, os pedicelarios (pinzas pequenas) e tamén as pápulas, pequenas protuberancias que axudan á respiración.
OFIURAS, as ofiuras tamén coñecidas como rañas de mar ou estrelas fráxiles, son o grupo máis evolucionado de equinodermos. Parecen estrelas pero os seus brazos non están unidos entre si, senón ao disco central (que se distingue claramente) e son máis estilizados e flexibles (tanto que rompen facilmente, e por iso o de fragilis). De feito, usan os brazos por pares para moverse, como se fosen bastóns de esquí, xa que son brazos articulados, o que lles permite ser os únicos equinodermos que realizan movementos rápidos. Tamén poden rexeneralos, mesmo separarse deles voluntariamente (este fenómeno chámase "autotomía"), que ás veces usan para distraer aos depredadores, xa que este brazo segue a moverse coma un verme.
CRINOIDEOS, tamén chamados comátulas ou estrelas de plumas e lirios do mar. Son os equinodermos máis antigos e tamén os menos coñecidos. O seu corpo é pequeno e ten forma de copa, dende a parte inferior saen algúns pequenos apéndices cos que se suxeitan ás rochas, mentres os seus brazos asoman pola parte superior. Son brazos moi delgados, dos que saen dúas filas de "pelos" (pínnulas) a cada lado, polo que parecen plumas de cores. A diferenza da maioría dos equinodermos ten a boca no lado dorsal.
Algúns son capaces de reptar e nadar cos brazos (comátulas, os que podemos ver no mergullo), outras non se moven (tamén se chaman lirios do mar porque teñen un longo talo entre a coroa de brazos e os cirros cos que se suxeitan no fondo), e viven unidos ao chan, a grandes profundidades, filtrando alimento.
HOLOTURIAS, son equinodermos sen brazos, coma os ourizos, pero cunha forma alongada e cilíndrica. Tampouco presentan espiñas, senón papilas apuntadas na parte "dorsal". Aínda que non o parece, teñen o corpo dividido en 5 partes lonxitudinais iguais, tres na parte "ventral" (trivio ou sola), que normalmente ten pés que usan para moverse, e outras dúas na parte do "dorso" (bivio) , onde os pés, que xa non son funcionais, transfórmanse en pequenas protuberancias ou papilas sensoriais.
A boca está situada nun extremo (rodeada por un anel de tentáculos), e o ano no outro, de xeito que viven deitadas sobre un lado.
Normalmente miden entre 10 e 25 cm. e adoitan ter cores apagadas, coma o negro, o marrón ou o verde escuro. Algúns aliméntanse dos detritos que hai na area, outros teñen tentáculos moi ramificados e son filtrantes. Para moverse actúan dun xeito similar aos vermes, reptando grazas ás contraccións do seu corpo carnoso e aos seus pés.
OURIZOS, carecen de brazos e teñen unha forma esférica, que pode estar algo aplanada, pero manteñen a estrutura do corpo en cinco partes, coma se fosen cinco porcións de laranxa. Teñen unha forte cuncha da que saen pugas longas e móbiles, e móvense grazas a estas pugas e aos podios/pés que teñen entre elas, que rematan nunha pequena ventosa para facilitar esta tarefa. Ademais, entre estas espiñas e os pés teñen pequenas pinzas (pedicelarios, tamén presentes nas estrelamares), xeralmente para defenderse, limparse e capturar alimento. Aliméntanse de algas, facendo un traballo importante no control da súa proliferación. Na boca teñen unha estrutura calcaria para mastigar, moi complexa e potente, formada por moitas pezas esqueléticas e musculares, que se chama lanterna de Aristóteles.
Hai tamén ourizos irregulares, xeralmente máis aplanados, que desenvolven unha simetría bilateral secundaria. As súas espiñas son pequenas, finas e densas, dándolles un aspecto peludo. Podemos atopalos enterrados na area ou entre as algas da praia coa marea baixa.
Describiuse recentemente outro novo tipo de equinodermo: as margaridas do mar (concentricycloideos), que teñen forma de disco de pequeno tamaño (menos de 1 cm), sen brazos, cun anel de pés no bordo do seu corpo e viven a grande profundidade. Só se describiron tres especies, as tres viven sobre anacos de madeira en descomposición, probablemente porque se alimentan das bacterias que conteñen. Actualmente, os estudos morfolóxicos e moleculares inclúenas no grupo das estrelamares.
ESTRELAS
Tamén coñecida como gradicela. Ten un disco central e 5 brazos unidos entre si, que ás veces poden ser máis, ata 8. Como todas as estrelas, cando perde un destes brazos, pode rexeneralo.
Alcanza os 80 cm de diámetro, sendo a estrelamar máis grande do Atlántico europeo, aínda que aquí as atoparemos de 15 a 30 cm.
Marthasterias glacialis
Asterias rubens
Echinaster sepositus
Aínda que a especie máis común é a estrela espiñenta, este apelativo recíbeo outra estrela que tamén atoparemos con moita frecuencia.
Duns 15 cm., ten multitude de espiñas en forma de flor espalladas polo dorso do seu corpo. Aínda que poden ter moitas cores, case sempre atoparemos as de tonalidades lilas e azuis.
Estrela grande, que pode superar os 30 cm, aínda que atoparemos duns 20 cm.
A diferenza doutras estrelas, non semella espiñenta senón esponxosa, cunha superficie branda e rugosa. O máis característico é a súa intensa cor vermella, máis escura incluso nas pequenas pugas que sobresaen polo dorso.
